In verliefdheid schuilt altijd wel iets obsessiefs. Overmand door kriebels en vlinders, is immers je hele ik vooral bezig met die ene, oh zo speciale persoon. En daar is niks mis mee, want geleidelijk zal het obsessieve steeds meer plaatsmaken voor waar het werkelijk om draait: liefde. Maar dat gebeurt niet altijd. Soms blijven mensen 'hangen' in dat obsessieve gevoel, wanhopig smachtend naar beantwoording van hun 'liefde'. Dit fenomeen staat bekend als limerence. Het lijkt weliswaar op liefde, of verliefdheid, maar het is het niet écht. Wat is het dan wél, dat limerence, en hoe geraak je ervan af?

Herkomst

De term "limerence" werd bedacht door de Amerikaanse psycholoog Dorothy Tennov in de jaren 70, tijdens haar psychologisch onderzoek naar romantische liefde. Met limerence bedoelde Tennov een ​​bepaalde psychologische toestand die veel mensen ervaren wanneer ze verliefd zijn op hun "Limerence Object" (LO). Een LO is veel meer dan een onschuldige crush; limerence kan je leven volledig beheersen. Tennov omschreef dit alles in haar boek "Love and Limerence - de Experience of Being in Love" uit 1979.

Symptomen

Tennov omschreef in haar boek een aantal karakteristieken van limerence. In het kort komen die op het volgende neer:

• Frequente indringende gedachten over de LO, die een potentiële seksuele partner is;
• Een acute behoefte aan gelijkwaardige beantwoording van dat sterke gevoel voor die persoon;
• Stemming overdreven afhankelijk van de acties van de LO: opgetogenheid bij het voelen van wederkerigheid, neerslachtigheid bij het voelen van desinteresse;
• Kortstondige verlichting van onbeantwoorde gevoelens door levendige fantasie over wederkerigheid door LO;
• Grote onzekerheid en/of verlegenheid in aanwezigheid van de LO, vaak zichtbaar in ongemak (zweten, stamelen, hartkloppingen);
• Tegenspoed intensiveert de gevoelens;
• Een algehele intensiteit van het gevoel die andere zorgen naar de achtergrond brengt;
• Een vermogen om de positieve kenmerken van de LO te benadrukken en het negatieve te minimaliseren of in te leven.

Verschil met liefde

Limerence lijkt veel op 'gewone' verliefdheid, of crush. Toch is het in vele opzichten anders dan dat. Op de eerste plaats is de intensiteit veel (of nóg) hoger dan bij een gewone verliefdheid, met name het obsessieve aspect. Limerence is allesoverheersend. Daarnaast ben je bij limerence vooral 'verliefd' op een ideaalbeeld van een persoon, niet op de daadwerkelijke persoon. Je primaire doel is beantwoording en dus niet zozeer een relatie (ook al lijkt dat zo). Daarnaast ben je niet echt begaan met het wel en wee van je LO, maar vooral met jezelf.

Een ander belangrijk verschil met gewone verliefdheid is dat limerence moeilijk overgaat. Zelfs na afwijzing kunnen mensen nog heel lang, zelfs jaren, in de limerence gevangen blijven en naar de LO blijven verlangen. Of de afwijzing (of signalen daartoe) worden niet als zodanig geïnterpreteerd.

Sommige mensen zijn quasi-levenslang limerent, doordat ze van de ene LO in de andere vallen.

Verslaving

Je kan limerence in het kort ook omschrijven als "person addiction", oftewel de verslaving aan een persoon. Die persoon werkt als een drug: in zijn of haar gezelschap lijkt de wereld zoveel levendiger en opwindender. Je voelt je geweldig als je een lief berichtje ontvangt waaruit iets van een wederkerig gevoel blijkt.

Door dat 'high' voelen, in de hersenen aangestuurd door de stof dopamine, raakt je onderbewustzijn steeds meer geprogrammeerd om de LO te willen, zodat je dat gevoel steeds opnieuw kan krijgen. Het doet er dan verder niet toe dat die persoon misschien helemaal niet bij jou past, of misschien wel getrouwd is. Mensen met limerence kennen hun LO vaak niet eens heel goed. Ze creëren een soort ideaalbeeld. Wel moet de LO in beginsel iets van interesse tonen om het proces van verslaving in gang te zetten.

Naarmate de tijd verstrijkt, wordt de vergelijking met een junkie nog sterker: je begint leugens te vertellen en verantwoordelijkheden te verwaarlozen om meer contact met je LO te krijgen, je kan je niet concentreren op andere dingen, je werk lijdt eronder en je begint hunkeren naar het gezelschap van of communicatie met LO, puur om je goed te kunnen voelen. Je wordt kortom afhankelijk van je LO. Dit is vaak het punt waarop personen met limerence beseffen dat ze hulp nodig hebben.

De fasen van limerence

We kunnen drie verschillende fasen in limerence onderscheiden. De website Living With Limerence definieert deze als volgt:

1. De Glimmer: een eerste moment van herkenning dat iemand speciaal is - een potentieel Limerence Object.

2. Beantwoording: de LO toont (enige) wederkerige interesse. Als iemand meteen geen enkele interesse toont of onaangenaam reageert, is de kans op limerence veel kleiner.

3. Onzekerheid: limerence wordt versterkt doordat de LO geen openheid van zaken geeft en gemengde signalen afgeeft. Dat versterkt de obsessie en verslaving.

Limerence overwinnen

Limerence kan een enorme uitwerking hebben op iemands geestelijke gesteldheid. Het kan zelfs jaren voortduren en greep houden op je hele leven. Net zoals vele andere verslavingen dat ook kunnen doen.

Om limerence te overwinnen, moet je op de eerste plaats beseffen dat het zich volledig in je hoofd afspeelt. Het probleem ligt dus niet bij de LO, maar bij jou! Het ideale beeld van de LO heb je zelf gecreëerd: was de LO eerst nog een 'normale' (ongetwijfeld aantrekkelijke) persoon, in jouw hoofd is deze verworden tot een soort heiligdom. Om jezelf van limerence te verlossen, hoef je dus niet te tegen externe kracht te vechten of tegen het lot - de strijd speelt zich af in je eigen, interne wereld. De LO is zo bezien slechts een omstander.

Op de tweede plaats moet je begrijpen hoe de verslaving werkt, waarom je steeds weer zo verlangt naar aandacht van je LO. Waarom je je fantastisch voelt als je positieve aandacht krijgt, en terneergeslagen als de aandacht negatief is of uitblijft. Waarom je LO je letterlijk in enkele minuten van de hemel naar de hel kan brengen, of andersom. Dat heeft allemaal te maken met neutrotransmitters, de dopamine waar het al even over hadden. Die dopamine fungeert als een beloningssignaal: gezelschap of positieve aandacht van je LO voelt als een beloning. En je onderbewustzijn zal steeds weer opnieuw naar de beloning op zoek gaan. Als die beloning vervolgens uitblijft - bijvoorbeeld doordat je LO je WhatsApp-bericht niet beantwoordt - zal de hunkering alleen maar groter worden. Ondertussen voel je je neerslachtig. Ja, limerence kan een behoorlijke kwelling zijn...

Op de derde plaats moet je bereid zijn om limerence te beteugelen. Je moet bereid zijn om je LO los te laten, zodat je jezelf kunt bevrijden en weer gelukkig kan zijn. Die bereidheid opbrengen valt nog niet mee. We zagen immers dat je niet-rationele ik naar LO blijft hunkeren. Elk kleine beetje positieve aandacht van LO kan de obsessie weer tot leven wekken en de kettingreactie van limerence terug in gang zetten. Je LO is als het ware een draaikolk, waarin je zó weer weggezogen kan worden.

Concrete actie

Als je eenmaal begrijpt hoe limerence werkt en je bereid bent om er wat aan te doen, is het tijd voor actie. Tijd om het heft in eigen handen te nemen en terug controle over je eigen leven te krijgen. Het zal niet makkelijk zijn, maar ook niet onmogelijk en zeker de moeite waard.

De volgende methoden zijn probate middelen om limerence de kop in te drukken.

1. Openbaring

We zagen zonet: limerence wordt vaak gedreven door onzekerheid. De LO heeft tekenen van wederkerigheid gegeven, maar niet overtuigend genoeg om zeker te zijn van zijn of haar gevoelens voor jou. In de psychologie staat dit bekend als intermittent reinforcement. En we zagen ook al dat dát nou net de obsessie en verslaving versterkt.

Helaas zijn gemengde signalen van een LO meestal een teken dat de verliefdheid (of limerence) niet wederzijds is. De LO vindt je misschien wel leuk, maar lang niet zo op de manier waarop jij dat voelt. Voor de persoon met limerence is dat vaak moeilijk te accepteren, waarom hij of zij zich krampachtig blijft vastklampen aan de (schaarse) lichtpuntjes. Onderstaand enkele harde lessen die personen met limerence in hun oren zouden moeten knopen (verschenen op Reddit/Limerence):


Een logische manier om de cirkel van intermittent reinforcement en verslaving te doorbreken, is een einde maken aan de onzekerheid. Want hoe goed je bovenstaande dingen misschien ook weet, toch blijft er dat sprankje hoop dat de gevoelens wél wederkerig zijn. En dat je LO die, om eender welke reden, niet kan uiten. De enige manier om daar achter te komen is openbaring: vertel je LO wat je voor hem of haar voelt. Uiteraard hoef je het niet over limerence te hebben. Je LO rest nu niks anders dan ook open naar jou toe te zijn.

Het is goed mogelijk dat je wordt afgewezen. Pijnlijk, maar je hebt dan wel duidelijkheid. Dat kan een eerste grote stap zijn naar je 'bevrijding', het beëindigen van de limerence. Al zal je daartoe waarschijnlijk ook een volgende grote stap moeten zetten, namelijk het contact met je LO verbreken (zie 2).

Het is ook mogelijk dat je LO geen duidelijk antwoord geeft. In principe ben je dan nog steeds niks opgeschoten. Probeer bij je LO dus een zonneklaar antwoord af te dwingen.

Een derde mogelijkheid is dat je LO jouw gevoelens volledig beantwoordt. In dat geval: veel geluk samen! Mits jullie beiden vrijgezel zijn natuurlijk...

2. Geen contact meer

Mensen die van hun alcoholverslaving willen genezen, moeten niet af en toe toch een borrel nemen, "voor de gezelligheid". Mensen die willen stoppen met roken, bewaren beter geen pakje sigaretten in hun bureaula. En mensen die van limerence af willen, hebben maar beter geen enkel contact meer met hun LO. En ze moeten al helemáál niet proberen om 'vrienden' te blijven met hun LO. Een bevredigende, oprechte vriendschap met een LO is onmogelijk, omdat er nooit sprake is van een gelijkwaardige wederkerige relatie. Jij zal altijd meer van je LO willen dan andersom. Tenzij de limerence voor die LO volledig verdwenen is, maar zelfs dan moet je op je hoede blijven.

Geen vriendschap dus. Maar ook geen andere vormen van contact. Dat betekent geen enkele communicatie meer - noch digitaal, noch in real life - én geen sociale media meer. Kwel jezelf niet langer door zijn of haar Facebook- en Instagram-profielen te bezoeken. Je schiet daar niks mee op; het zal je hoogstens onnodig pijn doen.

'No Contact' (NC) is veruit de krachtigste manier om aan je limerence een einde te maken. Geen contact met je LO betekent immers dat je geen nieuwe stimuli krijgt die de limerence activeren. De connectie tussen LO en beloning, die zo diep in je brein werd ingeslepen, zal stilaan verzwakken. Met andere woorden: als je hunkeringen consequent niet meer beantwoord worden, zullen ze uitdoven.

NC is niet eenvoudig. Je zal immers het gemis moeten ervaren van je LO en het fijne gevoel dat die bij jou teweeg kan brengen. Het is een kwestie van afkicken. Dat kost tijd en doorzettingsvermogen, maar er staat wel iets tegenover. Stilaan zal er meer rust in leven komen. Je wordt niet langer heen en weer gesleept tussen die enorme pieken en dalen, welke puur door het gedrag van één bepaalde persoon veroorzaakt werden. Je wordt weer onafhankelijk, je komt back in control.

Ga niet zomaar tot NC over. Waarschijnlijk is het goed om eerst zekerheid te hebben over je LO's gevoelens voor jou (zie 1). Anders blijft er toch nog onzekerheid in je hoofd ronddolen en is straks de verleiding om NC te doorbreken veel groter. Probeer je drastische maatregel ook met je LO te bespreken, zodat jullie op een vredige manier uit elkaar kunnen gaan. Zomaar iemand op sociale media blokkeren of ghosten is niet netjes en zal straks wellicht aan je knagen. Tenzij je LO niet beter verdient natuurlijk. LO's zijn helaas niet zelden narcistische personen die graag met andermans gevoelens spelen.

NC is helaas niet altijd mogelijk. Misschien is je LO wel een naaste collega of een medestudent. Als je er niet aan kan ontkomen om je LO toch af en toe te zien en/of te spreken, probeer deze communicatie dan zoveel mogelijk te vermijden. Houd ze verder kort en zakelijk, zonder onvriendelijk te zijn.

3. Herprogrammeren

Ook als je geen (of nauwelijks) contact meer hebt met je LO, kan je onbedoeld de herinnering en dus ook de hunkering levend houden door te fantaseren. Fantasieën over een LO die gevoelens beantwoordt houden de limerence in stand.

Fantaseren is verleidelijk, omdat het eventjes een comfortabel gevoel geeft, een vlucht uit de werkelijkheid. Dat gevoel appelleert weer aan de beloning waar je hersenen nog steeds naar op zoek zijn. Je kan de hunkering naar LO pas écht laten uitdoven als je óók korte metten maakt met je fantasieën en gedachten over hem of haar.

Je doel is nu om als het ware je brein te herprogrammeren. Je moet het leren dat LO = beloning niet langer van kracht is. Natuurlijk zullen er ongewild toch gedachten over je LO naar boven komen. Probeer die te elimineren door je gedachten op een vriendelijke wijze weer naar het nu te brengen. Of probeer je fantasieën eens een dramatische afloop te geven, waardoor ze hun troost en comfort biedende glans verliezen.

Er zijn nog andere manieren om je brein te herprogrammeren. Bijvoorbeeld door te focussen op de tekortkomingen van je LO, in plaats van alleen op de positieve punten. Of door na te gaan (letterlijk op te schrijven) wanneer je LO koud en onverschillig reageerde of je op een andere manier een vervelend gevoel bezorgde. Is zo iemand het waard om steeds weer naar te verlangen?

4. Toekomst

Herstellen van limerence is geen gemakkelijke opgave. Temeer omdat het lastig is om er met anderen over te praten. Veel mensen kennen het fenomeen limerence niet en zullen het verwarren met het hebben van een crush, iets wat betrekkelijk onschuldig is. Ze begrijpen niet hoe ingrijpend limerence kan zijn en dat het vergelijkbaar is met menig andere serieuze verslaving.

Je staat er tijdens je herstel dus misschien wel alleen voor en een terugval ligt altijd op de loer. Probeer daarom veel te denken aan je leven ná de limerence. Hoe fijn en bevrijdend het zal voelen en welke nieuwe kansen en uitdagingen je kan gaan oppakken. Een leven waarover jij de controle hebt en niet meer die persoon die veel minder om jou geeft dan je zo vurig zou wensen.

Limerence transfereren?

Er is nog een andere manier om je LO te vergeten. Namelijk, een nieuwe LO vinden! Het transfereren van limerence naar een andere persoon is natuurlijk geen echte oplossing. Maar misschien kan je nieuwe LO je gevoelens wél beantwoorden of is deze LO op z'n minst beter voor je gemoedstoestand. In dat geval is het oké.

Probeer limerence desondanks te vermijden, hoe fijn het soms (vooral in het begin) ook kan voelen. Richt je op personen die beschikbaar zijn en die écht bij je passen, zodat een real-life-relatie geen utopie is. Of richt je op andere mooie dingen in het leven. Want je hebt geen relatie of limerence nodig om gelukkig te zijn.

Oorzaken

Dit artikel gaat vooral over wat limerence is en hoe je het kan overwinnen. De achterliggende oorzaken laten we grotendeels voor wat ze zijn, aangezien die zeer uiteenlopend kunnen zijn. Meer daarover op deze pagina.

Het is vooral belangrijk te onderkennen dat limerence zich in jouw hoofd afspeelt en dus iets over jou zegt. Het is niet gek, het is niets om je voor te schamen. Maar mogelijk zijn er wel zaken in jouw persoonlijkheid of in je leven die limerence veroorzaken of verergeren, en waaraan je dus zal moeten werken. Aarzel niet om dat eventueel met een therapeut te doen.

Meer weten over limerence

Als je echt alles over limerence wilt weten, dan is het blog Living With Limerence een aanrader. Elke week verschijnt er een nieuw artikel van de zeer goed ingevoerde anonieme schrijver, Dr. Limerence.

Als je met lotgenoten wilt praten en ervaringen delen, dan is de Limerence-sectie van Reddit een goede webbestemming.