10 vragen over de nieuwe Facebook-privacyvoorwaarden

Dit artikel werd geactualiseerd op maandag 23 februari 2015. We hebben informatie toegevoegd over de resultaten van een onderzoek van de KU Leuven en de VUB naar de privacyvoorwaarden van Facebook.

Vandaag, 30 januari 2015, treden ze officieel in werking: de nieuwe gebruiksvoorwaarden van Facebook. En die hebben nogal wat stof doen opwaaien. Facebook zal voortaan altijd weten waar je bent, je verliest je auteursrecht over je foto’s en video’s, jouw gezicht zelfs ongevraagd op billboards kunnen gaan prijken… Slechts een greep uit de verontrustende berichtgeving in diverse (online) media. De commotie leidde er onder meer toe dat Facebook de invoering van de nieuwe regels een maandje heeft uitgesteld, naar vandaag dus. De Belgische Privacycommissie heeft Facebook in een brief om uitleg gevraagd en overweegt gerechtelijke stappen. Staatssecretaris voor Privacy Bart Tommelein (Open VLD) noemt sommige van de nieuwe gebruikersvoorwaarden immers in strijd met de Belgische privacywetgeving. En de actiegroep Europe versus Facebook voert momenteel een groepsrechtszaak tegen Facebook, waarin 25.000 Europese gebruikers zich verenigd hebben. Moet je je, als Facebook-gebruiker, dus ernstig zorgen gaan maken over je privacy? Of valt het misschien allemaal wel mee? Wat verandert er nou concreet? En vooral: heeft de kritiek eigenlijk wel betrekking op deze specifieke wijziging en niet veeleer op het privacybeleid zoals het al jaren bestaat? Door middel van tien vragen – plus antwoorden – proberen we wat orde te scheppen in de stroom aan geruchten en interpraties die de nieuwe voorwaarden teweegbrachten.

1. Waar vind ik die nieuwe gebruikersvoorwaarden?

Die zijn verspreid over twee documenten: de Terms of Service, het contract tussen dienst en gebruiker, en – als onderdeel daarvan – de Data Policy, die beschrijft welke informatie er wordt verzameld, op welke manier en waarvoor die wordt gebruikt. Om van Facebook lid te kunnen worden en blijven, dien je akkoord te gaan met de Terms of Service, die tevens alle aanvullende voorwaarden en bepalingen omvat (zie onderaan de pagina voor de aanvullende documenten, bijvoorbeeld betalingsvoorwaarden en advertentierichtlijnen).

2. Wat verandert er nou precies?

Gues what: eigenlijk niet zoveel! Ondanks alle ophef en zelfs verzet van Belgische overheidswege borduren de nieuwe gebruikersvoorwaarden van Facebook in feite slechts voort op wat er al was. Het is niks nieuws dat Mark Zuckerberg en de zijnen zoveel mogelijk – bij voorkeur: alles – van je willen weten. Al jaren is de privacy van Facebook dan ook voortdurend een punt van discussie.

Facebook wist dus al een hele hoop van je en gebruikte die informatie al om je gepersonaliseerde advertenties voor te schotelen. De nieuwe voorwaarden zijn volgens Facebook vooral een verduidelijking van de reeds bestaande. Welnu, echt duidelijk zijn ze nog steeds niet, getuige de misverstanden die ze teweegbrengen. Maar wezenlijk anders dan de vorige voorwaarden evenmin. Er zijn wel een paar nieuwigheden, maar deze treffen je hoofdzakelijk als je gebruikmaakt van de mobiele Facebook-app.

Laten we eerst eens op een rij zetten wat Facebook al van je wist:

• alle informatie die je bewust openbaar hebt gemaakt (je woonplaats, leeftijd, leeftijd, opleiding, religie enzovoort);
• al je activiteiten binnen Facebook, zoals de likes die je uitdeelt, mensen met wie je chat en locaties waar je bent geweest doordat je daar getagd was;
• al je activiteiten op internet waaraan Facebook-acties zijn gekoppeld, dus met name webpagina’s die je liket. Daardoor weet Facebook dus het een en ander over je surfgedrag. Facebook heeft dit trouwens lang ontkend, ook al toonden onderzoekers aan dat de like-knop op externe pagina’s gebruikersdata naar Facebook zond.
• Het auteursrecht van je foto’s ligt bij jou, maar Facebook heeft wel het recht om jouw naam en profielfoto bij een advertentie te plaatsen.

Wat is er dan nieuw?

• Door het installeren van de mobiele app geef je Facebook voortaan toestemming om gegevens van jouw telefoon of tablet op te slaan, om te beginnen locatiedata. Facebook kan door middel van bluetooth, gps en wifi steeds ‘zien’ waar je bent. Zodoende kan het bedrijf je gelokaliseerde advertenties aanbieden, of je bijvoorbeeld laten weten wanneer er vrienden in de buurt zijn.
• Daarnaast verzamelt Facebook gegevens over het apparaat waarop je het sociale netwerk gebruikt, dus je pc, tablet of telefoon. Denk aan zaken als besturingssysteem, je mobiele provider, browsertype, taal en tijdzone, mobiele telefoonnummer en IP-adres. Veel van dit soort informatie werd voorheen wellicht ook al bijgehouden, maar het nu wordt het nadrukkelijk in de voorwaarden vermeld.
• Facebook kan voortaan ook bij de contacten van je adresboek op je telefoon. Dit voor als je Facebook bijvoorbeeld toestaat je vrienden te zoeken op basis van je bestaande contacten.
• In de nieuwe voorwaarden lijkt er meer ruimte voor Facebook te zijn om gegevens uit te wisselen met zijn dochterbedrijven, zoals Instagram, WhatsApp en Oculus. Als je bijvoorbeeld zowel Facebook als Instagram op je mobiel gebruikt, kan Facebook de data van beide apps gebruiken om een nog completer gebruikersprofiel van jou te creëren voor adverteerders. Die advertenties verschijnen dan weer op Facebook en wellicht ook in toenmende mate op Instagram.
• Facebook geeft nu volmondig toe dat het gebruikers ‘volgt’ op andere websites (door middel van de like-knop), ook al was dit al het geval. Nieuw (voor zover wij weten toch) is dat Facebook nu ook in de gaten houdt welke apps je buiten Facebook om gebruikt. “We’re continuing to improve ads based on the apps and sites you use off Facebook,” aldus Facebook in een e-mail aan gebruikers inzake de nieuwe privacyregels.
• Er is veel te doen over het auteursrecht, met name inzake foto’s. In essentie is er echter weinig veranderd op dit punt. Het auteursrecht van jouw foto’s ligt nog steeds bij jou. Dat wil zeggen dat jij het recht hebt om een foto te plaatsen én die weer te verwijderen. Wel heeft Facebook het recht om jouw foto’s te gebruiken zolang die op Facebook staan, maar níet het recht om jouw foto’s bijvoorbeeld aan andere bedrijven te verkopen. Zodra de foto van het sociale netwerk verwijderd is, mag Facebook er überhaupt niets meer mee doen. Er is verwarring ontstaan doordat het auteursrecht in de nieuwe voorwaarden anders c.q. ‘ruimer’ geformuleerd is. Meer hierover bij vraag 5.

Conclusie: het privacybeleid van Facebook blijft op hoofdlijnen hetzelfde en in dat opzicht lijkt de ophef over de nieuwe voorwaarden onterecht. Belangrijkste verandering is dat Facebook meer informatie gaat verzamelen vanop mobiele telefoons. Gebruik je enkel de browserversie van Facebook, dan verandert er vrijwel niets.

Overigens laten we hier buiten beschouwing of en in hoeverre Facebooks privacybeleid an sich discutabel is. We zoomen slechts in op de wijzigingen die per 30 januari van kracht zijn en die ons inziens dus niet heel groot zijn.

3. Wat weet Facebook precies over míj?

Er is een manier om een indruk te krijgen van wat Facebook zoal over jou weet, zij het dat dit zeker niet volledig is. Ga daartoe naar Instellingen > Algemeen, en klik op de link Een kopie downloaden van je Facebook-gegevens.

Je downloadt jouw archief in pdf-formaat. Het bestand, dat je in je mailbox vindt, is niet volledig, maar het geeft je in elk geval al een heel indringend beeld van wat Facebook over jou weet. Zo zie je in welke advertentiecategorieën Facebook je op basis van je gedrag, likes enzovoort heeft ingedeeld.

4. Facebook weet dus veel van mij. Wat doet het bedrijf met die informatie?

Inderdaad, Facebook weet veel van je en met ingang van de nieuwe voorwaarden nog net iets meer – zeker als je Facebook mobiel gebruikt. In principe heeft het bedrijf met al deze data slechts één doel: een zo nauwkeurig mogelijk gebruikersprofiel creëren. Op basis daarvan kan het zijn diensten verbeteren (bijvoorbeeld jou een beter nieuwsoverzicht voorschotelen met mensen en dingen die jou interesseren) en kan het advertenties aanbieden die zoveel mogelijk op jouw gedrag en interesses zijn afgestemd. Advertenties zijn Facebooks veruit grootste inkomstenbron.

5. Mag Facebook mijn informatie ook met andere bedrijven delen?

Ja, die mogelijkheid staat in de voorwaarden duidelijk vermeld. Facebook voegt daar wel nadrukkelijk aan toe: “We delen geen informatie die je persoonlijk identificeerbaar maakt (bijvoorbeeld je naam of e-mailadres, red.) met partners voor advertenties, metingen of analyses, tenzij je hiervoor toestemming geeft.” Hier samengevat als: “We help advertisers reach people with relevant ads without telling them who you are.”

6. Verlies ik het auteursrecht op mijn foto’s, video’s en berichten?

Nee. Van zodra Facebook de nieuwe voorwaarden bekendmaakte, is er de nodige commotie ontstaan over wat het bedrijf met jouw afbeeldingen, video’s en berichten kan doen. Echter ook in de nieuwe voorwaarden ligt het auteursrecht nog steeds bij jou. Dat wil zeggen dat jij het recht hebt om een foto te plaatsen én weer te verwijderen. Wel heeft Facebook het recht om jouw foto’s te gebruiken zolang die op Facebook staan. Zodra een foto van het sociale netwerk verwijderd is, mag Facebook er überhaupt niets meer mee doen.

In praktijk betekent het voorgaande vooral dat foto’s gebruikt kunnen worden bij advertenties. Hoe Facebook omgaat met foto’s bij advertenties, staat al sinds november 2013 in de privacyvoorwaarden. Het sociale netwerk mag jouw en profielfoto bij een advertentie plaatsen, bijvoorbeeld omdat jij dat bedrijf leuk vindt.

In de nieuwe voorwaarden is het auteursrecht op foto’s anders geformuleerd en helaas niet duidelijk genoeg. Daardoor is het beeld ontstaan dat jouw foto’s in handen van derden, bijvoorbeeld adverteerders, terecht kunnen komen. Let wel: dit is níet het geval. Neemt niet weg dat experts van mening zijn dat Facebook te vaag is over wat het wel en niet met jouw foto’s kan doen. Het bedrijf zou duidelijker moeten aangeven welke beperkingen er zijn. De wijze van formuleren maakt meerdere interpretaties mogelijk en schept zelfs de theoretische mogelijkheid dat jouw foto’s op billboards geplaatst kunnen worden, iets wat in Nederlandse media werd gesuggereerd. Maar ook dat laatste zal volgens Facebook nooit gebeuren. In praktijk wellicht wat lastig ook, want zodra iemand een foto van Facebook verwijdert, mag Facebook die niet meer gebruiken.

Op hoofdlijnen is er niets veranderd aan hoe Facebook met auteursrecht op foto’s omgaat. Spijtig genoeg heeft het bedrijf niet duidelijk geformuleerd waar precies de beperkingen liggen. Ga er voorlopig vanuit, dat Facebook jouw foto’s (lees: profielfoto) enkel zal gebruiken om die bij een advertentie te plaatsen. Ben je ook daar niet van gediend, lees dan hier hoe je dat, door middel van een instelling, kan voorkomen.

7. Werkt een juridische bepaling op mijn tijdlijn?

Nee. Door de commotie over het auteursrecht verspreidde zich een tijdje geleden een plechtige copyrightverklaring die in feite een hoax was. Eender welke verklaring van deze strekking heeft geen zin, omdat je door Facebook te gebruiken al akkoord bent gegaan met hun voorwaarden. Zo’n verklaring op je tijdlijn zetten dient dan hooguit als protest. De vraag is bovendien waar je dan precies tegen protesteert. Zoals je bij vraag 6 al hebt kunnen lezen, ligt het auteursrecht op foto’s en dergelijke immers nog steeds bij de gebruiker en níet bij Facebook.

8. Ik ga niet akkoord met de nieuwe voorwaarden. Wat kan ik doen?

De enige mogelijkheid is je lidmaatschap opzeggen. Vaarwel Facebook dus. Immers: “Door onze diensten na 30.01.2015 te gebruiken, ga je akkoord met onze bijgewerkte voorwaarden, ons gegevensbeleid en ons cookiebeleid,” aldus Facebook. Je kan er eventueel ook voor kiezen om alleen nog naar nog maar de pc-versie van het sociale netwerk te gebruiken en de mobiele apps te verwijderen. Facebook kan in dat geval geen data meer van jouw mobiele telefoon halen, immers het belangrijkste item in de nieuwe voorwaarden.

9. Ik wil lid van Facebook blijven, maar maak me zorgen over mijn privacy. Kan ik iets doen?

Ja. De de allergrootste verandering in het nieuwe privacybeleid is misschien wel dat Facebook nu relatief open communiceert over hoe het bedrijf met je privacy omgaat. Daarbij heeft het een speciale pagina ontwikkeld, Privacy Basics, waarop je privacy-instellingen stap voor stap na kan gaan. De pagina focust op de zaken die bij de meeste gebruikers het meest gevoelig liggen. Dat zijn namelijk niet zozeer vragen over welke gegevens Facebook verzamelt en hoe het bedrijf die aanwendt, maar veeleer over wat anderen over jou zien op Facebook (wie kan bijvoorbeeld jouw likes en reacties op berichten van anderen zien?) en hoe anderen met jou communiceren (wat kan je bijvoorbeeld doen als je niet in een foto wilt worden getagd?).

10. Waarom krijgt Duitsland een uitzondering op de nieuwe gebruikersvoorwaarden?

Duitsers hebben een unieke positie op Facebook. Voor hen gelden andere gebruiksvoorwaarden als gevolg van een uitspraak van het gerechtshof in Berlijn. Die stelt dat Facebook een Amerikaans bedrijf is. Dat ligt buiten Europa, waardoor de Duitse privacywetgeving telt, en die is veel strikter. Alle andere landen van Europa zien Facebook als een Europees bedrijf, omdat het Europese hoofdkwartier in Ierland (een EU-lidstaat) is gevestigd. Daardoor vallen de Facebook-voorwaarden in die landen onder de minder strenge Ietse wetgeving.

De uitzonderingspositie van de Duitsers raakt overigens met name de functionaliteit om vrienden te zoeken. Facebook laat nieuwe gebruikers de gehele contactenlijst uit andere diensten importeren en stuurt bijvoorbeeld alle mailcontacten een uitnodiging voor Facebook. Dat mag in Duitsland niet. Op de Duitse markt hanteert Facebook daardoor een aangepaste versie van de vriendenzoeker.

Conclusie

De wijzigingen in de gebruiksvoorwaarden van Facebook zijn minder ingrijpend dan de ophef erover doet vermoeden. Facebook communiceert meer openlijk over hoe het met gegevens van gebruikers omgaat en daardoor komen kennelijk gevoeligheden bloot te liggen die in de oude voorwaarden ook al bestonden. Op punten zijn de formuleringen niet duidelijk en bieden ze ruimte aan meerdere interpretaties, met name waar het gaat over het auteursrecht van de gebruiker. Desondanks zijn er ook op het gebied van auteursrecht geen wezenlijke veranderingen. De belangrijkste verandering betreft de uitbreiding van de hoeveelheid data die Facebook verzamelt vanop mobiele apparaten. Zo kan het bedrijf voortaan bijhouden op welke locatie je je bevindt.

Door de positie en macht van Facebook is het terecht dat zijn privacybeleid kritisch wordt benaderd en eventueel aangevochten, ondanks het feit dat de gebruiker er vrijwillig voor kiest om Facebook-lid te worden en privacygevoelige informatie te verstrekken. Maar doordat de kritiek veelal met vlagen weerklinkt (meestal wanneer Facebook een wijziging aankondigt) en niet altijd zorgvuldig is (al dan niet gevoed door geruchten op online media), én doordat een eenduidig Europees beleid op het gebied van privacy en social media ontbreekt (iets wat België wel bepleit), zal Facebook niet snel terugdeinzen om zijn grenzen op het gebied van privacy te blijven verkennen, danwel: te verleggen.

Update 23-02-2015

Uit onderzoek van de KU Leuven en de VUB, in opdracht van de Belgische privacywaakhond CBPL, is gebleken dat er inderdaad niet veel veranderd is ten opzichte van de oude Facebook-privacyvoorwaarden, maar dat die voorwaarden wel degelijk in strijd zijn met de Europese wetgeving. De onderzoekers vinden vooral dat Facebook veel te veel van de gebruikers verwacht. “De gebruikers moeten hun weg vinden in een ingewikkeld web van instellingen op zoek naar opt-out-mogelijkheden”, klinkt het. “Ten tweede”, stellen de onderzoekers, “ontvangen gebruikers geen adequate informatie. Zo is het niet altijd duidelijk wat bedoeld wordt met het gebruik van foto’s ‘voor advertentiedoeleinden’.” 

Dit en nog veel meer staat te lezen in het volledige rapport van ICRI en iMinds-SMIT, dat je hier kan inkijken. Het rapport vormt een deel van de documentatie waarmee de Belgische Privacycommissie haar verdere onderzoek naar Facebook zal voeren.