Iedereen weet dat gezond eten en voldoende bewegen belangrijk is voor een goede gezondheid. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is voldoende slaap. De meeste mensen denken dat ze aan zes uur slaap per dag genoeg hebben, maar feit is dat de meesten van ons behoefte hebben aan ten minste zeven, maar liever nog acht of zelfs negen uur slaap. En als je dacht dat slaaptekort alleen maar resulteert in een ochtendhumeur, heb je het mis.

Het belang van slaap

We kunnen het belang van goede nachtrust niet genoeg benadrukken. Slaap is net zo essentieel als voeding of zuurstof: je kunt er niet zonder. Langdurige slapeloosheid (insomnie in medische termen of in het Engels insomnia) heeft zelfs de dood tot gevolg. In je slaap spelen zich namelijk tal van hormonale processen en stofwisselingsprocessen, nodig om je lichaam goed te laten functioneren.

Rust is geen slaap

Een wijdverbreid misverstand is dat rust een tekort aan slaap kan compenseren. Slaap gaat echter veel verder dan een 'gewone' rusttoestand. In je slaap zijn je bewustzijn en zintuigen nagenoeg uitgeschakeld en reageer je niet op prikkels van buitenaf, tenzij deze zo sterk zijn dat ze je uit je slaap wekken.

Ook een aantal korte slaapjes kan één lange slaap niet vervangen. Het is namelijk vooral in je diepe slaap dat je lichaam aan zijn 'verjongingskuur' begint en je afweersysteem, centraal zenuwstelsel en je weefsels tot rust komen en in herstelmodus schieten. Exemplarisch is het gegeven dat wonden sneller genezen in je slaap dan wanneer je wakker bent. Dat is eigenlijk alleszeggend.

Hoe lang is voldoende slaap?

Veel mensen beweren genoeg te hebben aan zes of zelfs vijf uur slaap. Maar wat is genoeg? Deze mensen beweren optimaal te functioneren, maar hoe weten zij dat als ze nooit acht uur slapen? Ze slapen genoeg om in leven te blijven en dagelijks te kunnen functioneren, maar onvoldoende om optimaal te kunnen functioneren en voor een duurzame gezondheid. Hoewel slaapbehoefte tot op zekere hoogte persoonlijk is, valt er zeker in het algemeen wat te zeggen over wat in het voldoende slaap is.

Artsen en wetenschappers zijn het erover eens dat een volwassene behoefte heeft aan gemiddeld zeven tot negen uur slaap per nacht. Individuele verschillen in acht genomen en extremen daargelaten, zal niemand daar ver beneden of boven zitten. Pasgeborenen slapen zelfs tot achttien uur per dag, peuter en kleuters zo'n twaalf uur en schoolgaande kinderen hebben nog altijd tien à elf uur slaap nodig.

Niet alleen de slaapduur, maar ook het moment van slaap is belangrijk. Ieder mens heeft een biologische klok, die gelijke tred houdt met ritme van dag en nacht. Zodra het donker is, wordt het slaaphormoon melatonine afgegeven. Negen à tien uur is voor de meesten de optimale bedtijd. Vroeg, naar moderne standaarden, maar zoals ons grootje altijd zegt: de uren vóór middernacht tellen dubbel. Iedereen die na een avond en nacht stappen om zes uur zijn bed is ingerold en om één uur, na zeven uur slaap wakker wordt, kan dat beamen.

Een goede slaap is vaak een kwestie van het juiste slaapmoment vinden. Een uur te vroeg en je kunt de slaap niet vatten, een uur te laat en je bent 'over je slaap heen'. Op tijd naar bed gaan betekent dus voor iedereen wat anders. Vind jouw optimale slaapmoment en geniet van een optimale nachtrust.

Op tijd naar bed gaan en acht uur (door)slapen per dag doet werkelijk wonderen voor je gezondheid én je prestaties, op het werk, in de sportschool en in bed! Misschien heb je een slaapprobleem en moet je een arts consulteren. Of misschien is je probleem eenvoudig dat je te laat naar bed gaat. Duik er eens om negen à tien uur in en kijk hoe fit je 's ochtends om vijf, zes uur bent!

De oorzaken en gevolgen van slaaptekort

Er is een variëteit aan oorzaken voor een slaaptekort. Van stress en psychische aandoeningen tot verslavingen en slaapstoornissen. Wat de oorzaak ook is, een langdurig slaaptekort (langdurig vijf uur of minder slapen per nacht) resulteert in mentale, emotionele en lichamelijke uitputting.

Wij zetten vijf belangrijke gevolgen van slaaptekort voor je op een rijtje.

1. Grotere kans op hartkwalen

Slaaptekort verhoogt het risico op het krijgen van bepaalde hartaandoeningen of verwante aandoeningen, zoals hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, een hartinfarct of plotseling hartfalen. Voldoende slaap vermindert het risico op deze aandoeningen.

2. Lager libido en verminderde vruchtbaarheid

Heb je een kinderwens? Dan kun je om twee redenen er maar beter voor zorgen dat je voldoende slaap krijgt. Een slaaptekort is ten eerste funest voor je geslachtsdrift; als je moe of futloos bent, heb jij weinig tot geen zin in seks. En een langdurig tekort aan slaapt verlaagt je testosterongehalte. Testosteron is het mannelijk geslachtshormoon. Mochten jij en je partner toch tot de daad gekomen zijn, dan is het nog maar de vraag of 'jullie' zwanger raken, want slaaptekort heeft een negatief effect op de vruchtbaarheid van met name mannen, maar ook van vrouwen.

3. Lager IQ

Een slaaptekort zorgt ervoor dat je cognitieve vermogens niet op niveau zijn. Het resultaat? Je alertheid gaat erop achteruit, je hebt moeite je te concentreren en je probleemoplossend vermogen en redenatievermogen gaan erop achteruit. Die afgenomen alertheid en reactiesnelheid zorgt trouwens ook wereldwijd voor tienduizenden verkeersdoden en andere ongelukken per jaar, tot rampen aan toe.

4. Grotere kans op geestelijke aandoeningen

Psychische en emotionele problemen kunnen de oorzaak, maar ook het gevolg van slaaptekort zijn. Resulteert één nacht slaaptekort nog in een ochtendhumeurtje, aanhoudend slaaptekort zorgt ervoor dat je dit 'ochtendhumeur' de hele dag met je meesleept. Voor je het weet resulteert je slaaptekort in een angststoornis of depressie.

5. Sneller ziek

Mensen met een chronisch slaaptekort zijn vatbaarder voor ziekten. Dat komt doordat te weinig slaap je afweersysteem ondermijnt. Je afweersysteem is verantwoordelijk voor het bestrijden van het onschuldige virusje dat een verkoudheid veroorzaakt, maar speelt op langere termijn ook een rol in de ontwikkeling van bijvoorbeeld hartkwalen en kanker. Want je afweersysteem ruimt niet alleen bacteriën en virussen, maar ook kankercellen op.

Tot slot

Probeer iedere dag aan ten minste zeven, maar liever nog acht à negen uur slaap te komen. Het vinden van jouw persoonlijke slaapmoment speelt daarin een belangrijke rol. Net als het opvolgen van praktische adviezen als 'drink geen koffie drie uur voor je naar bed gaat' of 'neem je smarthphone niet mee naar bed'. Het (fel)verlichte beeldscherm beïnvloedt namelijk je slaap-waakritme.

Hoewel slaap geen simpele optel- en aftreksom is, is het toch verstandig de uren die je 's nachts en doordeweeks aan slaap hebt gemist, in de vorm van siësta's (hazenslaapjes) of extra uren slaap in het weekend in te halen. Hazenslaapjes, hoewel ze maar een halfuur tot een uur duren, zijn goed voor je gezondheid én productiviteit. Nu je baas nog overtuigen van dat feit...