Het Atkins Dieet is wereldwijd het bekendste koolhydraatarme dieet. Het is vernoemd naar de Amerikaanse arts Robert Atkins, die het dieet gebruikte ten tijde van zijn studie en promotie om zijn eigen overgewicht te bestrijden.

In 1972 populariseerde hij het dieet met zijn boek Dr. Atkins' Diet Revolution. In 2002 verscheen een herziene versie van het boek, Dr. Atkins' New Diet Revolution, waarin hij sommige van zijn ideeën aanpaste, maar in grote lijnen trouw bleef aan het oorspronkelijke concept.

Volgens de theorie van Atkins zou je onbeperkt eiwitten en vetten mogen eten, maar het eten van koolhydraten moet je zoveel mogelijk beperken. Een theorie die veel navolging zou krijgen, echter pas vooral na Atkins´ overlijden in april 2003.

Atkins in een notendop

Om af te vallen mag je net zoveel vetten en eiwitten eten als je wilt, maar de koolhydraten moet je laten staan. Vooral pasta, brood, rijst, aardappelen en suiker zijn taboe. Daardoor wijkt het dieet vrij sterk af van het gangbare Belgische eetpatroon. Groente, fruit en melk zijn in beperkte mate toegestaan. Je maaltijden bestaan veeleer uit gebakken eieren, haringen, vette steaks, vis in roomsaus, noten, kaas en wat groente. Ja, zelfs mayonaise mág.

Veel mensen die het Atkins Dieet volgen, zeggen minder honger te hebben dan bij andere diëten. Dat lijkt te verklaren uit het hoge vet- en eiwitgehalte van het eten. Wanneer door de verminderde honger minder wordt gegeten, betekent dat weer meer gewichtsverlies.

Vier fasen

Het Atkins Dieet bestaat uit vier fasen, waarvan de eerste de strengste is. Tijdens deze fase mag je amper koolhydraten (brood, granen, pasta) eten (20 gram per dag). Later zijn koolhydraten steeds vaker toegestaan. Zo vind je een balans tussen de inname van koolhydraten en gewichtshandhaving. We lopen de fasen even met je door.

Fase 1: Inductie

Deze fase, die 14 dagen duurt, is erop gericht om het lichaam in ketose te brengen. Ketose is de toestand waarin je lichaam vet aan het verbranden is in plaats van koolhydraten. Om dit te bereiken beperk je de koolhydraatconsumptie tot 20 gram per dag, en haal je je koolhydraten in de eerste plaats uit salades en andere niet-zetmeelhoudende groenten. Kip, vlees kaas, boter en eieren mag je onbeperkt eten. Aardappelen, granen en brood laat je links liggen. Koffie en alcoholische dranken zijn evenmin toegestaan. Wel veel water drinken. Mits consequent uitgevoerd gaat fase 1 gepaard met groot gewichtsverlies. Meer over deze fase lees je hier.

Fase 2: Voortgezet gewichtsverlies

Doel van deze fase is om door te gaan met het verlagen van je gewicht en daarbij je zogenaamde Kritische Koolhydraten Niveau (KKN) te ontdekken. Je KKN is de hoeveelheid koolhydraten die je per dag kunt eten, terwijl je nog steeds elke week gewicht verliest. Bij de meeste mensen ligt dit niveau ergens tussen de 40 en de 70 gram, afhankelijk van leeftijd, geslacht, energiebehoefte en aanleg. Voeg koolhydraten toe in de vorm van voedzame en vezelrijke levensmiddelen, door elke week 5 gram per dag extra te gaan eten. Stop met deze fase bij 5 kg voor het streefgewicht. Meer over deze fase lees je hier.

Fase 3: Pre-handhaving

Doel van fase 3 is om een ideale in te nemen hoeveelheid koolhydraten te bepalen waarbij je niet afvalt en ook niet aankomt. Je maakt als het ware de overgang van afvallen naar op gewicht blijven. Dit doe je door je koolhydraatconsumptie wekelijks in stappen van 10 gram te verhogen. Het afvallen gaat nu nog maar heel langzaam: het gewichtsverlies is nog ongeveer een halve kilo per week. Aan het einde van de fase ben je op je streefgewicht. Meer over fase 3 lees je hier.

Fase 4: Levenslange handhaving

Er is nu geen sprake meer van een dieet, maar van een gezonde levensstijl. Je hebt een balans gevonden tussen de koolhydratenconsumptie en je gewenste gewicht. Deze levenswijze is de basis voor een levenslange betere gezondheid. Meer over deze fase lees je hier.

Een effectief dieet

Dr. Atkins was één van de eersten die koolhydraatarm eten aandroeg als manier om (snel) af te vallen. Zijn dieet werd één van de populairste ooit. De effectiviteit ten aanzien van gewicht verliezen wordt over het algemeen dan ook niet betwist. Menigeen zal ervaren dat de kilo’s eraf vliegen, zeker in fase 1.

In een analyse in The Journal of the American Medical Association (JAMA) d.d. 3 september 2014 komt Atkins zelfs als meest effectieve dieet uit de bus, afgezet tegen de meest gangbare diëten van dit moment en op basis van 6 maanden. Op basis van één jaar moet Atkins het echter afleggen tegen vetarme diëten. Dan komt het Ornish Dieet als beste naar voren. Zie hier voor de details.

Kritiek

Kritiek op het vet- en eitwitrijke dieet is er echter van oudsher ook. En dan vooral wat betreft de effecten op de gezondheid.

Gezondheidsinstanties zetten nogal wat vraagtekens bij het eetpatroon dat Atkins voorziet en vrezen voor tekorten. Het dieet doet niet aan de Schijf van Vijf. Het gemis aan voedingsstoffen kan leiden tot vitamine- en mineralentekorten. Atkins zelf schreef daarom voedingssupplementen voor (vitamines, mineralen en antioxidanten). Vooral in fase 1 eet je zeer weinig koolhydraten en dat kan leiden tot klachten als vermoeidheid, slechte adem, hoofdpijn en diarree.

Critici vinden ook dat Atkins te veel eiwitrijke voeding voorschrijft. Eiwitten zijn weliswaar belangrijk voor het in stand houden van je spiermassa, maar te veel eiwitten eten is ongezond voor de lever en nieren, omdat het moeilijk is om de bouwstenen van proteïne af te breken. Niet voor niets worden mensen met lever- of nierproblemen op eiwitarme diëten gezet.

Daarnaast zijn de hoeveelheden zout die Atkins aanbeveelt, te hoog in vergelijking met de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO).

Ook ketose zou slecht zijn voor de gezondheid, al doelt men dan op keto-acidose, een bijzondere vorm van acidose die kan optreden bij mensen met diabetes mellitus ofwel suikerziekte. Acidose is een abnormaal zure toestand van het bloed. Ketose-acidose ontstaat door een gebrek aan insuline, die normaliter stoffen als suikers en ketonen afbreekt. Diabetici en nierpatiënten kunnen dan ook beter niet aan het Atkins-dieet beginnen.

Ketose is op zichzelf niet gevaarlijk, maar veroorzaakt wel de aanmaak van methylglyoxaal, een soort ‘supersuiker’ die ervoor zorgt dat eiwitten veel meer aan elkaar gaan kleven. Met onwenselijke gevolgen voor de huid: er kunnen sneller rimpels ontstaan. Het Atkins-dieet zou dus, in dat opzicht, het verouderingsproces kunnen versnellen.

Over de invloed van de Atkins-eetwijze op het cholesterolgehalte zijn de geleerden het nooit helemaal eens geweest. Het Atkins-dieet kenmerkt zich door een hoog gehalte aan eiwit en vet, waaronder verzadigd vet. Verzadigd vet leidt tot een hoog cholesterolgehalte en daarmee tot hart- en vaatziekten. Uit onderzoek blijkt echter niet dat de cholesterolwaarden van Atkins-aanhangers de eerste twaalf maanden toenemen.

Dat het dieet zelfs cholesterolverlagend zou werken, zoals Atkins zelf beweerde, is evenmin bewezen. Gewichtsverlies heeft weliswaar een positieve uitwerking op het cholesterolgehalte, maar het is de vraag of dit effect behouden blijft bij het volgen van het Atkins-dieet wanneer het lichaamsgewicht stabiel is.

Slotsom

Dat Atkins een effectieve manier is om in korte tijd veel gewicht te verliezen, staat buiten kijf. Het Atkins-voedingspatroon is echter niet geschikt voor de lange termijn c.q. als (gezonde) levenswijze. Het zou zelfs gevaarlijk kunnen zijn. Heb je eenmaal je streefgewicht bereikt, probeer dit dan vast te houden door middel van een gezond en evenwichtig voedingspatroon met voldoende groente en fruit, brood en andere graanproducten, en zo min mogelijk verzadigd vet. Zorg daarnaast voor voldoende lichaamsbeweging.

Links

• Officiële website
• Het Atkins Forum
• U.S. News – Atkins: Does It Work?
• Healthline - The Atkins Diet
• Smulweb – Atkins-recepten